Λαμπερή, φίνα και απαλή, η εξωτική της προέλευση -από την Κίνα- υπενθυμίζεται σταθερά ανά τους αιώνες, καθώς ο όρος «China Wear» χρησιμοποιείται για όλα τα πορσελάνινα αντικείμενα, ενώ η καριέρα της στην Ευρώπη εξελίχθηκε λαμπρά με την ύπαρξη και τη σφραγίδα ονομαστών Οίκων, με μοναδική αισθητική και κατασκευαστική παράδοση.
Φυσικά, ο περήφανος ιδιοκτήτης ενός καλού σερβίτσιου πορσελάνης, δεν αγοράζει πρωτίστως ούτε βαθμό σκληρότητας ούτε βαθμό ανθεκτικότητας. Όπως πολύ εύστοχα επισημαίνει ο κ. Άγγελος Δάβαρης, υπεύθυνος επικοινωνίας και εμφάνισης των καταστημάτων «WMF ¬Παρουσίαση», «Οι άνθρωποι αγοράζουν μια θέση στο όνειρο, αγοράζουν ένα καλύτερο πλασάρισμα στο συγγενικό τους περιβάλλον, και οι πιο συνειδητοποιημένοι αγοράζουν ένα καλύτερο πλασάρισμα στην προσωπική ηδονή τους».
Αν και όνειρο, το πορσελάνινο, λατρεμένο σερβίτσιο μας, ιριδίζον, απαστράπτον, εγγύηση του καλού μας γούστου και status symbol (όχι απαραιτήτως με αυτή τη σειρά ...), έχει και αυτό τις ποιοτικές διαβαθμίσεις του.
Η βασική σύνθεση της πορσελάνης - καολίνη, άστριος, χαλαζίας (πληκτική ανάλυση του ονείρου ... !)- τής προσδίδει εξαιρετική σκληρότητα: με άριστα το 10 του διαμαντιού, η πορσελάνη παίρνει 8! Και αυτή ακριβώς η σκληρότητα της επιτρέπει να μένει αμετάβλητη στο χρόνο. Διότι, ακόμη και αν φύγει ένα μικρό κομμάτι, η συμβεί ένα μικρό σπάσιμο, καθώς δεν έχει πόρους, ούτε το νερό ούτε κάποια άλλη ουσία μπορεί να περάσει μέσα στο υλικό και να δημιουργήσει ραγίσματα. Εξ αυτού, άλλωστε, και η παράδοση, που θέλει το «καλό πορσελάνινο σερβίτσιο» να περνάει από τη γιαγιά στην κόρη και στην εγγονή ακόμα.
Για τους περισσότερους από εμάς, η τιμή του σερβίτσιου ορίζει συνήθως αυτό το πλασάρισμα, και ένα από τα πλέον συνήθη στοιχεία, που αναζητούνται και εκτιμώνται, είναι το χειροποίητον ή μη του σερβίτσιου. Άλλωστε και ο χαρακτηρισμός «πολύτιμο» ταιριάζει απολύτως στην πορσελάνη, οι ποιοτικές διαφοροποιήσεις είναι υπαρκτές και ουσιωδώς σημαντικές, τουλάχιστον όσο αφορά τη διαμόρφωση της τιμής.
Η σκληρή πορσελάνη, ή γερμανική πορσελάνη, είναι η πιο προσιτή. Εκτός, βέβαια, από τις περιπτώσεις που υπογράφει το design μια Picasso, οπότε η τιμή τινάζεται στα ύψη και άνετα συναγωνίζεται πλέον την τιμή ενός σερβίτσιου από «Bone China». Οι δύο τελευταίες λέξεις είναι συνώνυμες με τη διάφανη ποιότητα πορσελάνης, που χρωστάει την απαράμιλλη φινέτσα της στα ρινίσματα από οστά ζώων που περιέχει. Παλαιότερα, τα ρινίσματα αυτά προέρχονταν από ελεφαντόδοντο. Σήμερα, όμως, η οικολογική μας συνείδηση (και η δραματική μείωση του ελέφαντα) υποχρεώνουν τους εστέτ να περιορίσουν τις απαιτήσεις τους. Άλλωστε, σε περίοπτη θέση, φετίχ κάθε fun της πορσελάνης, είναι η Limoges , η γαλλική ορυκτή πορσελάνη. Limoges, λοιπόν, μια περιοχή της Γαλλίας, όπου βρίσκονται συγκεντρωμένοι περίφημοι Οίκοι, μεταξύ των οποίων ο οίκος Bernardeau, Robert, Havilland κ.ά., και τιμές που μπορούν να φθάσουν σε αστρονομικά ύψη, όπως θα διαπιστώσετε και από το μικρό, ενδεικτικό ρεπορτάζ που κάναμε.
Το μυστικό της διαφάνειας
Κατεξοχήν γοητευτικό στοιχείο της πορσελάνης, η διαφάνειά της, που προκαλεί και σαγηνεύει τον ευαίσθητο, καλλιτεχνικό μας εαυτό (υποθέτουμε ότι υπάρχει ακόμα), είναι πολύ πιο έντονη, στην ποιότητα «Bone China». Ο κ. Δάβαρης, που πολύ ευγενικά και πρόθυμα υπήρξε ο οδηγός μας στο λαμπερό κόσμο της πορσελάνης, διευκρινίζει: «Ένα πιάτο όταν είναι κατασκευασμένο από "Bone Chinα ", σαφέστατα είναι πολύ πιο διαφανές από οποιοδήποτε άλλο πιάτο πορσελάνης, ενώ παράλληλα διατηρεί τη σκληρότητά του! Εκτός από τη διαφάνειά της, το κύριο χαρακτηριστικό τής Bone Chinα" είναι το ζεστό, απαλό ιβουάρ χρώμα της. Εξακολουθεί, όμως, να είναι ανθεκτική. Ένα ράγισμα δεν επιτρέπει τη διάβρωσή της από το νερό».
Η διαφάνεια, αντιθέτως, της σκληρής πορσελάνης εξαρτάται, κυρίως, από την ποσότητα του υλικού όσο μεγαλύτερο το πάχος της κατασκευής, τόσο μικρότερη η διαφάνεια και τόσο μεγαλύτερη η αντοχή.
Το ίδιο ασφαλώς μπορεί να συμβεί και με την «Bone China». Εφόσον, όμως, η διαφάνεια είναι το κύριο πλεονέκτημα, δεν υπάρχει λόγος να μειωθεί με την αύξηση του υλικού.
Άλλα στοιχεία που καθορίζουν την ποιότητα και επομένως την τιμή της πορσελάνης είναι το χειροποίητον ή μη της κατασκευής και η ποσότητα της παραγωγής. Ο κ. Δάβαρης εξηγεί:
«Η κατασκευή του πορσελάνινου σερβίτσιου είναι κυρίως βιομηχανοποιημένη, με επεμβάσεις, όμως, του ανθρώπινου χεριού και ματιού στην όλη διαδικασία της παραγωγής, όπως, παραδείγματος χάριν, η τοποθέτηση των διακοσμητικών μοτίβων που γίνεται από τα χέρια έμπειρων τεχνιτών. (Εντελώς εξαιρετικά, και μόνο κατόπιν ειδικής αδείας, ορισμένοι Οίκοι παράγουν χειροποίητα πορσελάνινα σερβίτσια, φτιαγμένα στο χέρι από την αρχή ως το τέλος, και φυσικά, μόνο κατόπιν παραγγελίας. Η τιμή είναι ανάλογη ... )
«Ένα άλλο στοιχείο μπορεί να είναι η ποσότητα της παραγωγής», συνεχίζει ο κ. Δάβαρης. «Ένα πιάτο που βγαίνει σε εκατό κομμάτια, είναι σαφώς πιο ακριβό από ένα πιάτο που έχει, επιλεχθεί να κατασκευαστεί σε πολύ μεγαλύτερη ποσότητα, Π.χ. 100.000 κομμάτια».
Η σημασία της εγγύησης
Αν και θα περίμενε κανείς ότι όλες αυτές οι προδιαγραφές θα καλύπτονταν από κάποια νομοθεσία, στη χώρα μας τουλάχιστον, αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη, κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει.
Μόνο την ένδειξη «Bone China» μπορείτε να διαβάσετε στο πίσω μέρος του πιάτου, καθώς και το όνομα του εργοστασίου και τη χώρα κατασκευής.
Και εδώ, έχει ενδιαφέρον να επισημανθεί η ... οργιαστικά μεγάλη διαφορά τιμών, στις επιλεγόμενες πορσελάνες «Limoges». Η εξήγηση βρίσκεται στη λέξη απομίμηση. Τα αυθεντικά πορσελάνινα σερβίτσια Limoges, όπως μας είπε ο ιδιοκτήτης της επιχείρησης «Versailles», κ. Θόδωρος Ανδρεάδης, πρέπει να φέρουν την ένδειξη «Limoges de France» και το όνομα του Οίκου, αλλιώς ...
Ένα άλλο βασικό στοιχείο της γοητείας της πορσελάνης, είναι η λάμψη της, που οφείλεται στην εφυάλωση. Είναι η τελευταία λαμπερή, προστατευτική διαδικασία επικάλυψης της πορσελάνης. Το υάλωμα, άλλωστε, είναι εκείνο που επιτρέπει, στη συντριπτική πλειοψηφία των πορσελάνινων σερβίτσιων, να πλένονται σε πλυντήριο πιάτων. Πολλά εργοστάσια, σημειώνουν αυτή την ένδειξη επάνω στα σερβίτσια τους.
Τέλος, ο Οίκος παραγωγής, η φόρμα, το σχέδιο του σερβίτσιου και το όνομα του σχεδιαστή, παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της τιμής. Αν υπογράφει ο Gianni Versace ή η Paloma Picasso, για παράδειγμα, είναι λογικό το σερβίτσιο να είναι πιο ακριβό. Ο Οίκος είναι, επίσης, σημαντικός παράγοντας. Οι μεγάλες παραδοσιακές εταιρείες, Π.χ. «Rosenthal», εγγυώνται την ποιότητα, τη δυνατότητα του αγοραστή να βρει το ίδιο πιάτο μετά από χρόνια, πράγμα πολύ σημαντικό, διότι αν σπάσει κάτι, αχρηστεύεται το σερβίτσιο. Υπάρχουν άλλες εταιρείες που δεν το εγγυώνται.
Πώς να αγοράζουμε ένα σερβίτσιο
Έστω, λοιπόν, ότι διαλέξαμε το πορσελάνινο σερβίτσιο των ονείρων μας, από τον Οίκο που προμήθευε ή προμηθεύει την τάδε βασιλική Αυλή (καθαρά διαφημιστικό σλόγκαν, αλλά εμείς αισθανόμαστε θαυμάσια στην ιδέα να τρώμε το μουσακά μας στο ίδιο πιάτο που θα τον έτρωγε η βασίλισσα Ελισάβετ. Επομένως, ορθώς επιλέξαμε!).
Το μόνο που ίσως μας τρομάζει είναι η τιμή, που ορισμένες φορές φθάνει σε αρκετά υψηλά επίπεδα. Ε, λοιπόν, δεν είναι καθόλου απαραίτητο να αγοράσουμε το κλασικό σερβίτσιο των 72 κομματιών και να βρεθούμε με 2 παραπάνω σαλατιέρες που δεν τις χρειαζόμαστε και με την προοπτική να χρησιμοποιήσουμε πραγματικά όλο το σερβίτσιο μια φορά στα δέκα χρόνια ... και αν.
Η κυρία Μαρίνα Σμυρνιούδη, υπεύθυνη Ανάπτυξης των καταστημάτων λιανικής πώλησης της εταιρείας «Μπενρουμπής-Geneνieve Lethu», πιστεύει ότι αυτή η νοοτροπία αρχίζει σιγά σιγά να αλλάζει.
«Παλιά, τα πορσελάνινα σερβίτσια ήταν ακριβά κομμάτια, τα οποία συνήθως πηγαίνανε από πάππου προς πάππου και τα χρησιμοποιούσαμε μια φορά το χρόνο σε κάποια εξαιρετική περίπτωση, μετά φόβου Κυρίου. Ουσιαστικά ο κάτοχος ενός τέτοιου σερβίτσιου δεν το χαιρόταν ποτέ και αναγκαζόταν να έχει πάντα ένα δεύτερο "καθημερινό" σερβίτσιο.
Σήμερα, ορισμένες αξίες στη ζωή μας έχουν αλλάξει. Ο σύγχρονος άνθρωπος θέλει να ευχαριστιέται το σπίτι του, να καλεί φίλους, να στολίζει ένα ωραίο τραπέζι, απολαμβάνοντας έτσι τόσο το φαγητό όσο και τη διακόσμηση. Η κουζίνα έπαψε να είναι το απομονωτήριο, η τραπεζαρία συνδέεται πια με την κουζίνα, γι αυτό το λόγο, άλλωστε, μπήκαν και μεγάλοι σχεδιαστές στο χώρο».
Σε αυτά τα πλαίσια, έπαψε πλέον να θεωρείται απαραίτητη η αγορά ολόκληρου του σερβίτσιου (όπως το σύνθετο και το σαλονάκι ... ) και ο καταναλωτής αγοράζει κομμάτι-κομμάτι το σερβίτσιο που επιθυμεί.
Μια άλλη, σύγχρονη τάση, είναι η σύνθεση του σερβίτσιου με πιάτα από διαφορετικά σχέδια, που ταιριάζουν μεταξύ τους χρωματικά, και τα οποία επίσης βγαίνουν από τη λογική του σετ και επιτρέπουν ακόμα ευκολότερα την απόκτησή τους κομμάτι-κομμάτι. Άλλωστε, ως σερβίτσιο νοείται πλέον και ότι προορίζεται για 6, 4 ή και 2 άτομα, μιας και τα ... μεσαιωνικού χαρακτήρα τραπέζια, με τους εκατό καλεσμένους, μάλλον δεν χωράνε εύκολα στην τραπεζαρία ενός τριαριού.
Η κουλτούρα της «art de la table»
Ως εκ τούτου, μεγάλο ειδικό βάρος αποκτά το στρώσιμο του τραπεζιού και η «σκηνοθετική» μαεστρία του οικοδεσπότη να δώσει το χρώμα, την ατμόσφαιρα που επιθυμεί, με πρωταγωνιστή το σερβίτσιο: ο λόγος, δηλαδή, για την «art de la table», «την τέχνη και την κουλτούρα γενικότερα της συνεστίασης», όπως την ορίζει ο κ. Δάβαρης, η οποία μέχρι πρόσφατα δεν είχε μεγάλη παράδοση στη χώρα μας.
Λέει, σχετικά, ο κ. Δάβαρης:«Για διάφορους, κυρίως κοινωνικο-οικονομικούς, λόγους, ο μέσος Έλληνας υπήρξε μακριά από τα πρότυπα της κουλτούρας του τραπεζιού της Δύσης, μα αυθεντικός ταυτόχρονα στις συνήθειες και τις παραδόσεις ενός τόπου με τόσο γευστικό πλούτο. Σήμερα τα πράγματα έχουν αρχίσει να αλλάζουν. Σε ένα μέσο και ανώτερο ποιοτικό επίπεδο έχει πλέον καθιερωθεί ως κυρίαρχο το δυτικο-ευρωπαϊκό μοντέλο. Σαφέστατα εκτιμούμε το θέμα της ελληνικής κουλτούρας ή του μεζέ ή του ούζου, γύρω από ένα τραπέζι της παρέας, αλλά όταν μιλάμε για ένα καλό τραπέζι, μιλάμε πλέον για εξατομίκευση του σερβιρίσματος σε κανονικά πιάτα: να υπάρχει ένα πιάτο σερβιρίσματος και υποδοχής, ξεχωριστό μαχαιροπίρουνο για το ψάρι, μεγάλο και μικρό ποτήρι για το κρασί. Είναι ένα μεγάλο παιχνίδι στην απόλαυση».
Ελληνικά φαγητά σε γαλλικά σερβίτσια
Μπορεί, όμως, ένα χορταστικό στιφάδο να σερβιριστεί σε ένα δυτικότροπο σερβίτσιο;
«Κανένα πρόβλημα», λέει ο κ. Δάβαρης. «Εξάλλου πολλά πιάτα της παραδοσιακής γαλλικής κουζίνας θα μπορούσαν να συγκριθούν, ως προς την εμφάνιση, με αντίστοιχα ελληνικά. Επιπρόσθετα, η ελληνική κουζίνα είναι ένα δυναμικό στοιχείο της κουλτούρας μας, η οποία αλλάζει, δέχεται επιρροές, δημιουργεί νέες τάσεις και μόδες μέσα από τη φαντασία και το ταλέντο των σύγχρονων Ελλήνων chefs.
Άρα, ένα προσεγμένο ως προς την εμφάνιση πιάτο (ποσότητα, χρώματα, τοποθέτηση) θαυμάσια φιλοξενείται σε ένα πιάτο πορσελάνης Δυτικού τύπου. Εκτός αυτού, μπορώ να σας πω πως οι τάσεις στη διακόσμηση της πορσελάνης συχνότατα πια έχουν σαν πρότυπα τα χρώματα και τις φόρμες της φύσης, της εξοχής, της Μεσογείου, στοιχεία που απόλυτα ταιριάζουν με τις μαγειρικές μαεστρίες που συντελούνται στα ελληνικά σπιτικά».
Πέρα από τις όποιες τάσεις στη διακόσμηση και στα χρώματα των πιάτων, η χρηστικότητα, τουλάχιστον όσον αφορά την ανάδειξη του φαγητού, κατά την άποψη του κ. Δάβαρη, «ζητάει τη λευκή πορσελάνη». «Το φαγητό πρέπει να "καθίσει" σε μια λευκή πορσελάνη για να αναδειχθεί. Υπάρχουν εξαιρέσεις σε δευτερεύοντα πιάτα (π.χ. ψωμιού), που λόγω χρήσης, δεν ενοχλεί μία εξολοκλήρου διακόσμηση. Γι αυτό και όλα τα πιάτα του φαγητού έχουν ως βάση το λευκό, και το σχέδιο βρίσκεται κυρίως στην περιφέρεια του πιάτου».
Στην προσπάθειά μας να συνθέσουμε ένα σερβίτσιο που να ανταποκρίνεται στις αισθητικές μας αναζητήσεις και τις καθημερινές μας ανάγκες, η συμβουλή του πεπειραμένου πωλητή μπορεί να βοηθήσει τα μέγιστα.
Λέει η κ. Σμυρνιούδη: «Οταν έρχεται ο πελάτης για να διαλέξει κάτι, προσπαθούμε και εμείς, που δεν ξέρουμε το σπίτι του, δεν ξέρουμε το χώρο του, να μπούμε σε αυτή την ιδέα να βοηθήσουμε με τη γνώση μας, τις εμπειρίες μας, τις ιδέες μας, που οπωσδήποτε είναι λίγο πιο ανοιχτές από του πελάτη, ο οποίος δεν γνωρίζει όλες τις επιλογές που μπορεί να έχει, και τις προσαρμόζουμε στα δικά του δεδομένα».
