Υπάρχουν ακόμα τόποι στη χώρα μας που διατηρούν τον αυθεντικό τους χαρακτήρα, μια γνήσια Ελλάδα ανέγγιχτη από τουριστικά επιχρίσματα. Η Άρτα, μια μικρή, φιλική σε όλα της πόλη με λαμπρό ιστορικό παρελθόν, χτισμένη πάνω σε ποτάμι, σε απόσταση αναπνοής από τη θάλασσα αλλά και μέσα στο ηπειρώτικο ορεινό τοπίο, επιφυλάσσει εκπλήξεις που δεν φαντάζεσαι. Η εποχή είναι ιδανική για ν’ ανακαλύψεις ένα συναρπαστικό πακέτο φύσης, ιστορίας και γαστρονομίας, plus μια τοπική παραγωγή μοναδικών προϊόντων, και αβίαστα να σκεφτείς, ότι αυτός ο προορισμός -σε 3:30 χαλαρές ώρες από Αθήνα-, αδικαιολόγητα μέχρι τώρα βρισκόταν στα μετόπισθεν των γνωστών τουριστικών διαδρομών.
Μια εμπειρία, που μας έδωσαν την ευκαιρία να ζήσουμε ο Δήμος Αρταίων με τη σημαντική δουλειά και υποστήριξη από τη «Γαστρονομική Κοινότητα Άρτας», που δημιουργήθηκε από επαγγελματίες του ευρύτερου χώρου της γαστρονομίας (αγροτικός τομέας, μεταποίηση, εστίαση, φιλοξενία) με απώτερο στόχο την ανάδειξη της περιοχής σε γαστρονομικό προορισμό. Πρόκειται για μια πρωτοβουλία του Greek Gastronomy Guide, στο πλαίσιο της υλοποίησης του προγράμματος Γαστρονομικές Κοινότητες- Gastronomy and Wine Tourism.
Η μεγάλη εικόνα: η Άρτα είναι χτισμένη στις όχθες του Άραχθου, στη θέση της αρχαίας Αμβρακίας, πολύ κοντά στη θάλασσα του Αμβρακικού, υδροβιότοπος χαρακτηρισμένος Εθνικό Πάρκο. Η περιοχή μοιράζει σε ίσες αποστάσεις τη γοητεία του βουνού και των γραφικών ορεινών χωριών με το μαγευτικό τοπίο της λιμνοθάλασσας.
Η πόλη όλη, ένας περίπατος! Θα περιδιαβείς τις επάλξεις του μεσαιωνικού κάστρου, θα θαυμάσεις τα πλούσια νερά του Άραχθου κάτω από το πιο εντυπωσιακό ελληνικό γεφύρι, θα ταξιδέψεις στον χρόνο απαντώντας στον διάβα σου σπάνια δείγματα βυζαντινής τέχνης, θ’ ανηφορίσεις τα στενά της παλιάς πόλης για ταβερνάκια με αύρα μιας άλλης εποχής. Και βέβαια, θα δοκιμάσεις τοπική κουζίνα από βουνό και θάλασσα -προβατίνες και χέλια, πίτες και πετάλια, φρυγαδέλια και γάμπαρη Αμβρακικού…
Η απόκοσμη γοητεία της λιμνοθάλασσας
Σε απόσταση 30’ από την πόλη, η εικόνα του υγροβιότοπου μοιάζει εξωπραγματική.
Γκριζογάλανα νερά, που την ηρεμία τους διακόπτει μόνο η θέα σπάνιων πουλιών σε χαμηλές πτήσεις, τα διάσπαρτα νησάκια, οι ιδιόμορφες βάρκες της λιμνοθάλασσας, οι καλαμωτές. Αποικίες των ακριβοθώρητων αργυροπελεκάνων, τσικνιάδες, φλαμίνγκο -περίπου 300 είδη πουλιών έχουν καταγραφεί! Ακολουθώντας μια μοναδικής ομορφιάς διαδρομή κάπου έξι χλμ. πάνω σε μια στενή λωρίδα γης (λουρονησίδα) ανάμεσα στη λιμνοθάλασσα Λογαρού και τον Αμβρακικό, φτάνεις στην Κορωνησία, έναν από τους πιο γραφικούς θαλασσινούς οικισμούς της χώρας -χωρίς υπερβολή: ένας πράσινος λόφος με μερικές εκατοντάδες κατοίκους, παραλίες και λιμανάκι στη μέση του υγροβιότοπου. Στην ονομαστή ταβέρνα Μυρταριά (ή Ταβέρνα του Πατέντα) θα γευτείς χέλι στο κεραμίδι, γάμπαρη Αμβρακικού, τη μικρή ντόπια πεντανόστιμη σαρδέλα, κέφαλο πετάλι στα κάρβουνα και πολλούς ακόμα θαλασσινούς μεζέδες.
Οι λιμνοθάλασσες (Λογαρού και Τσουκαλιό οι μεγαλύτερες) θρέφουν πολλά είδη ψαριών, από τσιπούρες, λαβράκια και κέφαλους, μέχρι γλώσσες, σαρδέλα, χέλι και γαρίδα. Στα «ιβάρια» τα ψαράκια που έχουν εισέλθει από την ανοιχτή θάλασσα μεγαλώνουν σαν σε φυσικό ιχθυοτροφείο, με τη φροντίδα και την προστασία των ψαράδων των αλιευτικών συνεταιρισμών. Μια εμπειρία που θα σε κάνει να ξαναγυρίσεις στην Άρτα.
Ορεινές διαδρομές στη σκιά των Τζουμέρκων
Από την άλλη, η πανέμορφη ημιορεινή περιοχή που εκτείνεται κάτω από τον εντυπωσιακό όγκο των Τζουμέρκων! Σε φιδωτούς δρόμους, μόλις σε 20-30 χλμ. από την πόλη, το μάτι χορταίνει την ομορφιά της πλούσιας ηπειρώτικης χλωρίδας με βασίλισσα την καστανιά. Ανάμεσα σε λόφους και φαράγγια θα συναντήσεις χωριά-στολίδια σαν τη Βλαχέρνα, τη Ροδαυγή και τα Πιστιανά, θα θαυμάσεις πετρόκτιστα σπίτια και ιστορικές εκκλησίες, πλατείες με πλατάνια, καφενεία και ταβέρνες. Κι ακόμα πιο ψηλά, σε περιμένουν τα γραφικά Τζουμερκοχώρια κι ένα φυσικό τοπίο που διασχίζουν παραπόταμοι με γεφύρια και νερόμυλους. Η περιοχή έχει πανέμορφες διαδρομές, ανάλογα με το πόσο μακριά θέλεις να φτάσεις. Εδώ, στις ταβέρνες τον λόγο έχουν οι πίτες και τα κρεατικά: σούβλες, ψητά, μαγειρευτά. Θα βρεις αγριογούρουνο μαγειρεμένο με κυδώνια και κάστανα, κοντοσούβλι προβατίνας, μοσχάρι με πορτοκάλι και πολλών ειδών πίτες, όπως το κοσμήρι και η μπλατσάρα.
Η κουζίνα της ξηράς και της θάλασσας
Η κουζίνα της Άρτας μοιράζει σχεδόν εξίσου τα άφθονα προϊόντα της θάλασσας και της λιμνοθάλασσας και εκείνα της καλλιέργειας και του βουνού. Αυτό της προσδίδει έξτρα ενδιαφέρον!
Από τα ιδιαίτερα τοπικά πιάτα της θάλασσας θα χαρείς το λαχταριστό χέλι στα κάρβουνα (και σπανιότερα στο κεραμίδι), την πεντανόστιμη γάμπαρη του Αμβρακικού, τον κέφαλο -αλλά και άλλα ψάρια- «πετάλι» δηλαδή ανοιγμένο, αλατισμένο και ελαφρά λιασμένο πριν ψηθεί, τις σουπιές μαγειρεμένες στον νταβά με κρεμμύδι, τη μικρή σαρδέλα του Αμβρακικού τηγανητή ή στον φούρνο, μπακαλιάρο με πράσα και πολλά ακόμα.
Οι πίτες -στην Ήπειρο βρισκόμαστε!- έχουν την τιμητική τους σε όλα τα εστιατόρια και τις ταβέρνες. Με πολλές εκδοχές γέμισης και υπέροχο φύλλο (κολοκυθόπιτα, μακαρονόπιτα, μανιταρόπιτα, τραχανόπιτα κλπ) αλλά και οι ιδιαίτερες πλαστός, η μπλατσάρα με καλαμποκάλευρο και λαχανικά, η ανοιχτή πίτα κοσμερί, η ζαρκόπιτα (χωρίς φύλλο), η κρεατόπιτα Πρωτοχρονιάς…
Στα κρεατικά ενδιαφέρον έχει το μπουμπάρι (έντερο με γέμιση από συκωταριά, ρύζι και μυρωδικά), το τσουμπλέκι (κεφτέδες με κρεμμύδια στο ταψί αβγοκομμένοι), το αρτινό γιουβέτσι ( αρνάκι στον φούρνο με ρύζι και αβγολέμονο), το αγριογούρουνο με κυδώνια και κάστανα, το μοσχάρι στη γάστρα με πορτοκάλι, τα κοντοσούβλια (ιδιαίτερα προβατίνας), το φρυγαδέλι (συκώτι στη μπόλια), η κοκκινιστή γίδα με τραχανά. Δεν τα βρίσκεις σε όλα τα εστιατόρια, είναι αλήθεια, ιδιαίτερα τα μαγειρευτά.
Τοπικά προϊόντα: από το πορτοκάλι μέχρι το αβγοτάραχο
Η Άρτα της παραγωγής: τρίτος νομός στη χώρα σε παραγωγή εσπεριδοειδών, σημαντική παραγωγή ελιάς (η κονσερβολιά Άρτας είναι προϊόν Π.Γ.Ε.), γαλακτοκομικά και τυροκομία (φέτα Π.Ο.Π., γαλοτύρι Π.Ο.Π., κεφαλογραβιέρα Π.Ο.Π. και ποικιλία τοπικών τυριών από σύγχρονες μονάδες όπως του Καράλη), μαζί με μια μακροχρόνια παράδοση στην εκτροφή κοτόπουλων (ο Αγροτικός Πτηνοτροφικός Συν/σμός Άρτας μετράει 50 χρόνια ιστορίας) είναι η «βαριά βιομηχανία» της περιοχής. Μαζί, τα προϊόντα της θάλασσας και της λιμνοθάλασσας: τα ψάρια, η περίφημη γάμπαρη Αμβρακικού (από τις νοστιμότερες ελληνικές γαρίδες), το χέλι.
Η κονσερβολιά Άρτας, πάλι, έχει βρει μια εξαιρετική εκδοχή με τη φυσική επεξεργασία της από τη φίρμα Amvrelia, του παραγωγού Αθανάσιου Κοντοδήμα, στη Γραμμενίτσα Άρτας. Η επιχείρηση διατηρεί τις παλιές οικογενειακές συνταγές της τυποποίησης της ελιάς και ακολουθώντας αυστηρούς κανόνες στη διαχείριση του προϊόντος καταλήγει σε εξαιρετική ποιότητα και γεύση, χωρίς κανένα πρόσθετο. Το γεγονός, άλλωστε, ότι το προϊόν της βρίσκεται στα ράφια των διάσημων epicéries Mavrommatis στο Παρίσι, λέει πολλά. Σχετικά με την προμήθειά τους, επικοινωνήστε με την εταιρεία.
Ο τόπος των σπάνιων deli
Στην περιοχή της Άρτας συγκεντρώνεται η παραγωγή μερικών από τα πιο πολύτιμα προϊόντα-deli της ελληνικής αγοράς -και όχι μόνο!
- Το αβγοτάραχο Αμβρακικού αποτελεί παραδοσιακό προϊόν, που παράγουν οι ψαράδες της λιμνοθάλασσας από τ΄ αβγά του θηλυκού κέφαλου (μπάφα), αντίστοιχο με εκείνο του Μεσολογγίου. Το πολύτιμο «ελληνικό χαβιάρι» θα το αναζητήσετε στους συνεταιρισμούς των ψαράδων της λιμνοθάλασσας.
-Το καπνιστό χέλι. Στο κοντινό Ψαθοτόπι βρίσκεται η μονάδα εκτροφής και επεξεργασίας χελιών του Βασίλη Γείτονα, του παραγωγού που κατάφερε να κάνει το «αντιπαθητικό» για πολλούς είδος, μια περιζήτητη λιχουδιά! Πρόκειται για την πρώτη και μεγαλύτερη μονάδα εκτροφής και μεταποίησης χελιού στη χώρα μας, με σημαντικές εξαγωγές, αλλά και λαμπρή παρουσία στα καλύτερα εστιατόρια της χώρας. Στον εξωτερικό χώρο, τα μικρά χελάκια μεγαλώνουν σε δεξαμενές που ακολουθούν το στάδιο ανάπτυξής τους. Η εξαιρετική τεχνική της φυσικής επεξεργασία και του καπνίσματος δίνουν στο προϊόν την πρώτη θέση στο είδος του. Η νοστιμιά του καπνιστού χελιού, πραγματικά δεν περιγράφεται! Περισσότερα για τη Β. Γείτονας & Σία και το χέλι βρείτε εδώ.
- Το πολύτιμο χαβιάρι. Στην ίδια περιοχή, μεγαλώνει τον σπάνιο θησαυρό της η Thesauri, η μοναδική ελληνική εταιρεία παραγωγής χαβιαριού από οξύρρυγχο (και από τις λίγες παγκοσμίως). Η φάρμα εκτροφής καταλαμβάνει 330 τ.μ. στον υδροβιότοπο και ξεκίνησε την πορεία της πριν 30 χρόνια, με τα πρώτα αβγά των ψαριών. Η επίσκεψη στις υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις της φάρμας, με τα εντυπωσιακά σε εμφάνιση και μέγεθος ψάρια, αποτελεί εμπειρία! Παράγονται δυο είδη χαβιαριού, το Ossetra από οξύρρυγχο Ρωσίας και το Baeri από οξύρρυγχο Σιβηρίας, ενώ σύντομα βγαίνει στην παραγωγή και το Beluga, από τον οξύρρυγχο huso huso.
Περισσότερα για την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αυτή εκτροφή και το προϊόν της στα άρθρα:
Thesauri, το ελληνικό μαύρο χαβιάρι και Ελληνικό χαβιάρι για την Πρωτοχρονιά; Και βέβαια!
Περίπατος στην Άρτα, τα highlights…
Απαραίτητο εφόδιο πριν ξεκινήσει ο περίπατος στην πόλη, μια φρεσκοψημένη πίτα από του Παπαδιώτη, (Croissant Papadiotis, Σκουφά 183), το μοναδικό σημείο που προσφέρει για τον δρόμο τις περίφημες τοπικές πίτες. Θεσμός!
Η πρώτη εικόνα της πόλης, ομολογουμένως, δεν την ευνοεί. Θα το δικαιολογήσουμε εν μέρει ιστορικά, καθώς τα υπερβολικά πυκνοχτισμένα υψώματα ακολούθησαν τη δόμηση της παλιάς πόλης, χωρίς σχέδιο εξέλιξης. Οι πεζόδρομοι της νεότερης πόλης, όμως, κάνουν τον περίπατο ευχάριστο, ειδικά όταν εντοπίζεις τα πολυάριθμα δείγματα των κομψών νεοκλασικών οικημάτων. Σε κάθε βήμα συναντάς δείγματα του λαμπρού παρελθόντος της πόλης. Η Άρτα γνώρισε μεγαλείο στην αρχαιότητα και υπήρξε πρωτεύουσα του κράτους της Ηπείρου. Στη μεσαιωνική της ακμή ήταν η πρωτεύουσα του Δεσποτάτου της Ηπείρου, που δημιουργήθηκε το 1205 (μαζί με το Δεσποτάτο του Μυστρά) ως συνέχεια στον ελλαδικό χώρο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, μετά την κατάκτησή της από τους Σταυροφόρους. Οι σπάνιες στο είδος τους βυζαντινές εκκλησίες, με πρώτη τη μοναδική αρχιτεκτονικά Παναγία Παρηγορήτρια, αλλά και την πανέμορφη Αγία Θεοδώρα και τον Άγιο Βασίλειο, όλες με λαμπρές τοιχογραφίες, χρονολογούνται αυτή την περίοδο.
Μετά από μια βόλτα στο βυζαντινό κάστρο, κυριολεκτικά μέσα στην πόλη, με την μεγάλη περίμετρο καλοδιατηρημένων τοίχων, φτάνεις στο ποτάμι της Άρτας, τον Άραχθο, που κυλάει τα πλούσια νερά του κάτω από το περίφημο γεφύρι με τα τέσσερα τόξα (1602-6 μ.Χ.). Πέρα από τον γνωστό θρύλο που συνοδεύει τη μεγαλοπρεπή γέφυρα (εμφανές μήκος σήμερα 145 μ.), εδώ δεν χορταίνεις να θαυμάζεις ένα έργο ταλαντούχου αρχιτέκτονα, αρχοντικό, με αυστηρή κομψότητα όσο και πρωτότυπο, καθώς κανένα από τα τόξα του δεν έχει τις ίδιες διαστάσεις με το άλλο. Ο υπεραιωνόβιος πλάτανος που σκιάζει τα τραπεζάκια πάνω στην όχθη έχει ανακηρυχθεί διατηρητέο μνημείο της φύσης. Το σημείο προσφέρεται για καφέ αλλά και για ένα τσίπουρο, στο οποίο ο μεζές (παραδοσιακά στην Άρτα) είναι από κάποιο φαγητό, ακόμα και κατσαρόλας!
Μην παραλείψετε και μια επίσκεψη στην εντυπωσιακή, πολύχρωμη λαχαναγορά, έναν τόπο που αποτυπώνει την καθημερινότητα της πόλης και την τοπική παραγωγή.
Στα στενά ανηφορικά δρομάκια περιμένουν κάποια γραφικά ταβερνάκια με κρεατικά, όπως η ιστορική ψησταριά του Τλούπα, για κοντοσούβλια και φρυγαδέλι…
Εξαιρετικός ο συνοπτικός (27 σελ.) αλλά πλήρης οδηγός της Γαστρονομικής Κοινότητας Άρτας, που είναι και ψηφιακός. Επίσης, η σειρά με τα βιβλιαράκια του Δήμου Αρταίων είναι κατατοπιστική και πιάνει όλες τις παραμέτρους μιας επίσκεψης στην πόλη, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή.
