Διακοπές στο Ιόνιο, στις Κυκλάδες ή στα Δωδεκάνησα; Στις Σποράδες, στην Εύβοια ή μήπως στην Κρήτη; Κάθε καλοκαίρι, λίγο πριν αναχωρήσουμε από τον καλοκαιρινό προορισμό που επιλέξαμε, αναζητούμε τα τοπικά γλυκά για τα οποία φημίζεται το μέρος, είτε για να πάρουμε μαζί μας για το σπίτι μας, είτε για να τα δωρίσουμε στους αγαπημένους μας, ως αναμνηστικό από το ταξίδι μας.
Για να πάτε στο νησί διαβασμένοι, ή για να ξέρετε τι να παραγγείλετε να σας φέρουν οι φίλοι και οι συγγενείς που παραθερίζουν σε κάποιο νησιώτικο προορισμό, εμείς είμαστε εδώ. Ακολουθεί ένας σύντομος οδηγός για τα πιο ονομαστά γλυκά των νησιών στα οποία πηγαίνει κάθε χρόνο το μεγαλύτερο ποσοστό του εσωτερικού μας τουρισμού.
Επιλέξαμε νησιά και όχι την ηπειρωτική χώρα, για τα πολύ ιδιαίτερα γλυκά τους. Για πρακτικούς λόγους, αναφορά γίνεται μόνο στα γλυκά που πωλούνται συσκευασμένα και μπορεί να τα πάρει κανείς μαζί του. Κι αν παραλείψαμε κάτι που θεωρείτε άξιο αναφοράς, στείλτε το μας μ’ ένα σχόλιο.
Δωδεκάνησα
Ρόδος: μελεκούνι, είδος πολύ λεπτού παστελιού σε σχήμα ρόμβου, που εκτός από σουσάμι και μέλι έχει ξύσμα λεμονιού ή πορτοκαλιού και μπαχαρικά όπως η κανέλα.
Κως: γλυκό κουταλιού ντοματάκι
Πάτμος: πουγκιά, ζύμη γεμισμένη με καρύδι, αμύγδαλο και μέλι, που ψήνεται και πασπαλίζεται με ζάχαρη άχνη.
Εύβοια
Ονομαστά τα αμυγδαλωτά Κύμης, ο μπακλαβάς, οι κουραμπιέδες της Αιδηψού και βέβαια πολλά είναι τα γλυκά με βάση τα φημισμένα σύκα Κύμης, όπως γλυκό κουταλιού, μαρμελάδα, ακόμα και πιο μοντέρνα είδη φτιάχνονται από αξιόλογες οικοτεχνίες, όπως παστέλι με σύκα.
Ιόνιο
Ζάκυνθος: το μαντολάτο είναι το πιο διαδεδομένο παραδοσιακό γλυκό του νησιού (από τη λέξη μάντορλα που σημαίνει αμύγδαλο στα ιταλικά), που ήρθε στο Ιόνιο ως το αγαπημένο γλυκό της αριστοκρατίας επί Ενετοκρατίας. Εκτός από αμύγδαλα περιέχει μέλι, ζάχαρη και μαρέγκα από ασπράδια αβγών. Άλλο φημισμένο τοπικό γλυκό είναι οι μάντολες (καραμελωμένα αμύγδαλα με ζάχαρη και κάποιες φορές και σουσάμι).
Κέρκυρα: τοπικό, φημισμένο φρούτο είναι το κουμκουάτ, ένα μικρό, πορτοκαλί εσπεριδοειδές, που είναι σήμα κατατεθέν του νησιού και γίνεται μεταξύ άλλων και ιδιαίτερο γλυκό του κουταλιού. Μπορείτε να αγοράσετε ακόμη συκομαΐδες (πίτες φτιαγμένες με σύκα, μούστο, πιπέρι και ούζο), μαντολάτο, αλλά και μάντολες.
Κεφαλονιά: κι εδώ έχουμε μαντολάτο, αλλά και μάντολες, το παραδοσιακό γλυκό που συναντάμε μόνο στο Ιόνιο, με τα καραμελωμένα αμύγδαλα και το χαρακτηριστικό έντονο κόκκινο χρώμα, που προέρχεται από ένα είδος φυκιού, που οι ντόπιοι χρησιμοποιούν ως χρωστική. Από τα παλαιότερα γλυκά του νησιού είναι και το μπαρμπουλέ, ένα τραγανό έδεσμα που φτιάχνεται από αμύγδαλα καβουρδισμένα μέσα σε καραμέλα μελιού, που κόβεται σε μικρά μπαστούνια. Υπάρχει ακόμη το παστοκύδωνο (γνωστό και ως κομφέτο), με βασικό συστατικό το κυδώνι, που μετά τη συγκομιδή του, τον Νοέμβρη, μετατρέπεται σε μαρμελάδα και στη συνέχεια γίνεται γλυκό με την προσθήκη μελιού και καβουρδισμένων αμυγδάλων.
Λευκάδα: παστέλια, οι γνωστές μας μπάρες από μέλι και σουσάμι, που συχνά έχουν και ξηρούς καρπούς, με ρίζες από την αρχαιότητα, αφού υπάρχει σχετική αναφορά από τον Ηρόδοτο. Υπάρχουν, ακόμα, τα ενετικά μαντολάτα, που είναι κι εδώ τα πιο ονομαστά γλυκά.
Κρήτη
Σε όλο το νησί βρίσκουμε ξεροτήγανα, την κρητική εκδοχή της δίπλας, μια λεπτή, δαντελωτή ζύμη που τυλίγεται σαν σαλίγκαρος, τηγανίζεται και περιχύνεται με σιρόπι μελιού και στο τέλος πασπαλίζεται με καβουρδισμένο σουσάμι, καμιά φορά και με τριμμένο καρύδι ή κανέλα. Το γλυκό αυτό παλιά είχε συνδυαστεί με τα Χριστούγεννα και τους γάμους και ακόμη αγαπούν να το μοιράζουν και σε αυτές τις περιστάσεις, ενώ μπορούμε να το βρούμε και συσκευασμένο, να το πάρουμε για το σπίτι.
Φημισμένα και τα καλιτσούνια, που εκτός από αλμυρή, έχουν και γλυκιά εκδοχή, με ανθότυρο και ζάχαρη. Μπορεί να είναι παραδοσιακά γλυκό του Πάσχα, αλλά πλέον καταναλώνεται όλο το χρόνο, όταν υπάρχει φρέσκο τυρί. Ανάλογα με την περιοχή της Κρήτης, υπάρχουν και πολλές παραλλαγές, όπως τα ανεβατά που έχουν μαγιά ή προζύμι και μπορεί να είναι τετράγωνα ή τα λυχναράκια, με το όμορφο σχήμα τους, που προκύπτει από 10-12 «τσιμπήματα» της ζύμης και θυμίζει ήλιο…
Κυκλάδες
Άνδρος: αμυγδαλωτά (από αλεσμένο αμύγδαλο, ασπράδια και ανθόνερο), καλτσούνια (μείγμα ξηρών καρπών, μελιού και μπαχαρικών, τυλιγμένο σε λεπτό φύλλο με άχνη), αλλά και παστελάκια (μαλακό μείγμα καρυδιού, σουσαμιού και μελιού), εργολάβοι με άρωμα πικραμύγδαλου, συκομαΐδες και πολλά γλυκά του κουταλιού, με ιδιαίτερο το παμπιλόνι και τον λεμονανθό, είναι τα πιο γνωστά ανδριώτικα γλυκά.
Μήλος: εδώ φημίζεται το ασυνήθιστο γλυκό του κουταλιού καρπούζι, η καρπουζόπιτα (γλυκιά πίτα με καρπούζι) και το κουφέτο που γίνεται από ψίχα γλυκού κολοκυθιού, που αναμειγνύεται με μέλι και αμύγδαλα. Αυτό το τελευταίο γλυκό συνηθίζει να το φτιάχνει και να το μοιράζει στους αρραβώνες και στους γάμους η μητέρα της νύφης.
Μύκονος: κι εδώ, όπως και σε όλο το Αιγαίο συναντάμε τα αμυγδαλωτά, με βάση το τριμμένο αμύγδαλο, σε διάφορες παραλλαγές από νησί σε νησί. Της Μυκόνου συνήθως πλάθονται σε στενόμακρο σχήμα, ψήνονται και καλύπτονται με ζάχαρη. Υπάρχουν ακόμη τα καλαθάκια, μικρά ταρτάκια με γέμιση αμυγδάλου, τα τσιμπητά και τα ραφιόλια, που μοιάζουν με τα μυζηθροπιτάκια, αφού είναι από ζύμη που τηγανίζεται κι έχουν γέμιση τοπικό τυρί όπως η τυροβολιά, μαζί με μέλι, πορτοκάλι και κανέλα.
Σαντορίνη: παραδοσιακά γλυκά του νησιού τα μελιτίνια, ένα ακόμη πασχαλινό γλυκό που φτιάχνεται πλέον όλο το χρόνο. Εμφανισιακά θυμίζουν πολύ τα κρητικά σκαλτσούνια, αλλά αυτά έχουν πιο λεπτή ζύμη, δαντελωτές άκρες και γέμιση με ανθότυρο. Ακόμη, το γλυκό κουφέτο, που σερβίρεται κατά παράδοση σε γάμους και αρραβώνες, παρασκευάζεται από μέλι και αμύγδαλα και μπορούμε να το βρούμε συσκευασμένο σε βάζο.
Σύρος: το νησί είναι συνώνυμο με τα λουκούμια, που έχουν μικρασιάτικες ρίζες και έφτασαν στο νησί με τους πρόσφυγες από τη Χίο το 1832. Λέγεται, πως αυτό που κάνει ιδιαίτερα τα συριανά λουκούμια είναι το νερό. Οι βασικές γεύσεις που συναντάμε είναι τριαντάφυλλο, μαστίχα, περγαμόντο, βανίλια, ενώ συχνά έχουν και ξηρούς καρπούς, με συνηθέστερο το αμύγδαλο. Δεύτερο σε σειρά δημοφιλίας είναι οι χαλβαδόπιτες (λεπτές πίτες με μέλι, ζάχαρη, γλυκόζη, βανίλια, ασπράδι αβγών και αμύγδαλα). Τέλος, υπάρχουν και οι παστελαριές, αποξηραμένα σύκα με καρύδι, μια επιλογή φουλ σε ενέργεια.
Τήνος: τα τσιμπητά, μοιάζουν με τα κρητικά λυχναράκια, αφού είναι κι αυτά μικρά πιτάκια με φρέσκο τυρί και είναι πασχαλινό γλυκό, ωστόσο αυτό που τα διαφοροποιεί τόσο από αυτά της Κρήτης, όσο και από των υπόλοιπων Κυκλάδων είναι πρώτον το αέρινο φύλλο τους και οι πτυχές του, που γίνονται με οδοντογλυφίδα και δεύτερον η γέμιση του τυριού, που αρωματίζεται με μαστίχα, κανέλα και πορτοκάλι. Κι εδώ υπάρχουν ξεροτήγανα, που γίνονται από μια ζύμη από αλεύρι, ρακί, νερό, λάδι, αλάτι, τηγανίζονται σε ελαιόλαδο, περιχύνονται με μέλι και αμύγδαλο και μοιάζουν με δίπλες. Ακόμη, εδώ βρίσκουμε λουκούμια, καρυδωτά (μικροσκοπικά γλυκίσματα που φτιάχνονται από ένα μείγμα από καρύδι, αλεύρι, ζάχαρη, ανθόνερο και μαστίχα που ψήνονται στο φούρνο και πασπαλίζονται με ζάχαρη άχνη), αλλά και παστέλια από μέλι και σουσάμι, που τοποθετούνται επάνω σε λεμονόφυλλο.
Σποράδες:
Τόσο σε Σκιάθο, όσο και σε Σκόπελο και Αλόννησο βρίσκουμε τα ίδια γλυκά: το άσπρο, παραδοσιακό γλυκό του κουταλιού με ασπρισμένα αμύγδαλα, τα χαμαλιά αμυγδαλωτά μέσα σε φύλλο σε σχήμα τρίγωνο, πασπαλισμένα με ζάχαρη άχνη, που φτιάχνονταν στους γάμους, ενώ φημισμένα είναι και τα αμυγδαλωτά που φτιάχνονται με διαφορετικούς τρόπους.
